Mustreads in gesprek met…; Lineke Breukel en Marijo Bakker “Moeder is boos”

Mustreads in gesprek met…; Lineke Breukel en Marijo Bakker “Moeder is boos”

• Wij zijn natuurlijk nieuwsgierig wie zijn jullie en hoe hebben jullie elkaar ontmoet?

Lineke:
Oh oh, hier komt het beroemde rookworstverhaal:
Marijo heeft mij op Facebook gevonden en reageerde een keer op een opmerking van mij. Ik had geschreven dat ik hier in Zweden bepaalde zaken mis, zoals haring en rookworst. Uit een geintje schreef ze mij toen een persoonlijk berichtje waarin ze aanbood om rookworst op te sturen. Ze was dat trouwens echt van plan, maar dat werd zo duur, dat we daar maar vanaf hebben gezien. Vanuit dat eerste berichtje zijn we contact blijven houden. Dat intensiveerde zich en verdiepte zich uiteindelijk. Marijo ging meedoen met het Verzoekboek en uiteindelijk kwam ze met het feit dat ze een traumatische jeugd heeft gehad en dat ze iets wilde met al haar dagboekaantekeningen.

• Dit boek is best een aangrijpend verhaal, dit is nogal licht uitgedrukt, hoe zijn jullie tot het idee gekomen om dit verhaal van Marijo uit te werken tot een boek?

 Lineke:

Marijo stelde voor om haar aantekeningen naar mij op te sturen zodat ik kennis kon nemen van haar traumatische verleden. De aantekeningen waren al decennia oud en zelf had ze ze nooit meer aangekeken. Ik gaf aan dat ik dat wilde en zo geschiede, ze stuurde het dikke pakket op naar Zweden. Haar aantekeningen waren dramatisch en extreem, enorm gedetailleerd en in eerste instantie bedoeld voor haarzelf, als hulpmiddel tijdens haar therapie. Het geheel van al die ellende gaf echter een duidelijk beeld voor mij, een kijkje in haar vreselijke jeugd. Ze had ze opgeschreven vanuit haar innerlijke kindje van negen. Ik heb heel wat zitten huilen en ik ben heel wat keren boos geweest om zoveel onrecht.

Ik voelde van het begin af aan dat het een boek zou kunnen worden, maar dat dit heel wat werk zou vergen om er een leesbaar geheel van te maken. Een boek dat ondanks zijn extremiteit ook acceptabel zou moeten worden. Er moest natuurlijk een logische verhaallijn ontstaan en er moest veel genuanceerd worden.  Bovenal moest het boek een doel hebben, want anders zou het alleen maar het spuien van ellende zijn. Omdat ik uit Marijo’s contact met mij proefde dat ze eigenlijk naar buiten zou willen treden met haar verhaal, heb ik haar aangeboden om haar biografie te schrijven. Het heeft even gekost voordat ze daar uit was voor haarzelf. In eerste instantie vond ze het eng en was ze ook bang voor represailles vanuit de familie. Gaandeweg is ze steeds moediger geworden. We begonnen met schuilnamen, maar uiteindelijk wilde ze met alle echte namen naar buiten treden. Moedig, vond ik dat!

• Voor Marijo zal dit een heel spannende periode zijn, maar ook voor Lineke neem ik aan. Hoe voel je je nu, nu je het boek echt in handen hebt?

Lineke:

Op dit moment heb ik het boek nog steeds niet echt in mijn handen, maar dat komt omdat ik in Zweden woon. Dit is mijn elfde boek, maar het voelt opnieuw speciaal aan. Wat ik deze keer vooral spannend vond was het feit of dit boek als zodanig niet te extreem zou zijn. Ik sta bekend als thrillerschrijver met een paar non-fictie boeken op mijn naam en ik heb zeker geaarzeld of ik mij aan zo’n onderwerp wilde verbinden. Toch wilde ik dit voor Marijo doen en uiteindelijk ook voor mijzelf om te ontdekken of ik in staat zou zijn tot het volbrengen van zo’n zwaar project.
In die zin waren de reacties van lezers spannend voor mij, maar ik heb mij druk gemaakt om niets. Tot nu toe zijn de reacties ongelooflijk positief.

• Lineke, was dit proces extra speciaal voor jou? Omdat je Marijo kent, maakte dit het niet moeilijker?

Lineke:

Ik kende Marijo van onze contacten via Facebook, maar om dan te zeggen dat je elkaar gelijk goed kent, gaat denk ik te ver. We hadden elkaar nog nooit persoonlijk ontmoet. Er zijn natuurlijk meer mensen die contact met mij zoeken en berichtjes met vragen of opmerkingen sturen over bijvoorbeeld emigreren of over mijn schrijfwerk, of die het gewoon leuk vinden om contact te hebben vanwege bijvoorbeeld de Verzoekboekprojecten. Marijo en ik hadden vaak contact met elkaar als het tijdens mijn nachtdiensten rustig was. Ze kon toch niet slapen en ik voelde mij dan niet zo eenzaam, dus dit was leuk nachtelijk vertier.

Voor mij werd het echter speciaal omdat Marijo zich zo naar mij opende, ze nam mij in vertrouwen en ik weet dat ze daar vanwege haar traumatische verleden grote moeite mee had. Zo werd ons contact een heel stuk intiemer en persoonlijker dan ik doorgaans via social media met mensen heb. Bovendien viel ze op in de groep van Verzoekboekdeelnemers omdat ze voortdurend excuses maakte vanwege haar zogenaamd ‘domme’ inbreng. Ze gunde zichzelf duidelijk geen volwaardige plek in de groep en had geen hoge pet op van zichzelf en dat is meestal een teken dat ditzelfde gebeurt in het dagelijkse leven.

Nadat ik voor mezelf besloten had dat ik dit voor Marijo wilde doen, was het niet moeilijk om te beginnen met het manuscript, vooral ook omdat ik mijzelf nu eenmaal het beste op papier uitdruk. Ik was er niet bang voor. Van te voren wist ik dat dit geen probleem zou vormen, maar wat het moeilijk maakte was dat ik vooral zorgvuldig wilde omgaan met haar zo persoonlijke informatie. Ze stelde zich kwetsbaar op, klaar om afgebrand te worden en dat wilde ik koste wat het kost voorkomen. Ik wilde niet dat haar verhaal ongeloofwaardig of negatief bij lezers zou overkomen. Ik heb dan ook nog nooit zoveel woorden gewikt en gewogen voordat ik tevreden was met de teksten. Bovendien had ik alleen maar haar oude aantekeningen die bedoeld waren als letterlijke registratie van alle afzonderlijke situaties. Er zat geen verhaal in, geen lijn. Ik moest Marijo voortdurend interviewen om erachter te komen of ik met betrekking tot de beschrijving van haar beleving op de goede weg zat met wat ik schreef. Stukje bij stukje bij stukje tekst, iedere keer opnieuw. Voor haar was het alsof die beerput steeds opnieuw geopend werd en het deed haar duidelijk pijn. Daarom denk ik ook dat het bijna een jaar heeft geduurd voordat het manuscript een feit was. Dat is zeker een moeilijk proces geweest, voor ons beiden.

Onze communicatie was schriftelijk via mail of Messenger. Voor Marijo was het moeilijk om over haar gevoelens te schrijven, want dat wreef iedere keer weer zout in haar toch al diepe wonden. Dat werd mij snel duidelijk, maar Marijo bleef open naar mij, bleef volhouden en gaf steeds heel eerlijk aan als iets niet goed aanvoelde. Ze kon niet altijd aangeven wat er dan niet klopte, maar met doorvragen zijn we er altijd uitgekomen.
Natuurlijk ben ik beroepsmatig veel in contact met mensen met psychosociale problemen, maar dat bereid je niet voor op een relatie zoals wij die ontwikkeld hebben met elkaar. Tijdens mijn opleiding ben ik meerdere keren gewaarschuwd dat je niet ‘therapeutisch’ moet omgaan met mensen die je via andere weg ook kent en ik heb mij hier vaak in dat grijze grensgebied begeven. Dat heb ik echter doelbewust gedaan en uiteindelijk heeft het ons een warme vriendschap opgeleverd.
Het medium schrijven heeft daarbij steeds gezorgd voor een veilig model waarin we onze communicatie konden blijven gieten, hoe intiem die ook was en hoe kwetsbaar Marijo zich daarbij ook opstelde. Dit was eigenlijk precies zoals zij indertijd met haar therapeut omging: schriftelijke communicatie is indirecte communicatie en dat voelt minder bedreigend aan dan rechtuit zeggen hoe het was.
Het doel van het manuscript was duidelijk, althans, niet helemaal in het begin.
Ik heb Marijo voortdurend aangegeven dat zij degene zou zijn die uiteindelijk zou beslissen of het al dan niet uitgegeven zou gaan worden.

• Hoe ervaar je alle reactie, Marijo?

 Marijo:

De reacties zijn overweldigend. Dit had ik nooit durven dromen. Tot op heden zijn er ook nog geen negatieve reacties geweest. Wat ik wel jammer vind, al weet ik niet of ‘jammer’ het juiste woord is, is dat sommige mensen het best eng vinden om me aan te spreken. Het boek is natuurlijk heel heftig en mensen weten vaak de juiste woorden niet te vinden. Bang om me pijn te doen, bang om me te kwetsen. Dat is niet nodig. Als ik het te pijnlijk vind, geef ik dat wel aan.

• Na het boek gelezen te hebben, moest ik even bijkomen. Dit zullen meerdere mensen zo ervaren denk ik. Wat hoop je met dit boek te bereiken Marijo?

Marijo:

Natuurlijk heeft Lineke het boek in eerste instantie voor mij persoonlijk geschreven. Ik wilde echter niet langer het dagboek op zolder verstoppen, maar ermee naar buitentreden.  Het werd er tijd voor. Voor mij persoonlijk is dit mijn eindstation.

Daarbij komt dat ik volgens mijn lijfspreuk wil leven, “De straf op zwijgen is levenslang”. Dat meen ik en dat is ook zo.

Laatst las ik een artikel. Daar stond dat je met dit soort trauma’s geen levenslang hebt. Dat was volgens de schrijver ervan iets wat je jezelf aanpraat. Hier word ik best wel boos en verdrietig van. Ik wil even voorop stellen dat ik mezelf geen slachtoffer vind, maar uit onverwachtse hoek komt vaak gevoelsmatig bij mij de dreiging. Het overvalt me in mijn dagelijkse leven. Ik geef even een voorbeeld:

Ik heb een afspraak met de fysiotherapeut, maar die is ziek en ik kom binnen en er zit een vreemde fysiotherapeut. Ik raak dan in paniek en ga naar huis. Mijn fysiotherapeut kent mijn verhaal en ik weet dat ik bij hem veilig ben. Mensen die het boek lezen en mij kennen begrijpen me nu beter. Mensen die mij niet kennen en het boek gelezen hebben krijgen hopelijk meer inzicht in wat mensen van seksueel misbruik doormaken. Jongens of meisjes die het zelf meemaken: zwijg niet langer, praat met iemand. Maar vraag die persoon nooit om het niet door te vertellen. Je zadelt hem of haar namelijk met een enorm geheim op.

• En Lineke heb jij hier ook een visie over? Heb je dit boek geschreven met een bepaalde boodschap?

 Lineke:

Als eerste heb ik dit boek geschreven voor Marijo, om haar te helpen dit proces af te ronden. Maar we wisten allebei dat het een groter doel moest dienen, wilde het niet alleen maar een rapportage van een verzameling vreselijke feiten worden. Daarom heb ik gekozen voor deze vorm. Tussen Marijo’s herinneringen door heb ik steeds geschreven over haar beleving en visie op het geheel, vanuit het nu. Voor die teksten moest ik haar telkens opnieuw interviewen.

Het was veel werk, maar op die manier is er een rode draad ontstaan, die emotioneel duidelijk te volgen is. Die lijn geeft zicht op haar emotionele groei en op de vragen waar ze nog steeds mee zit. Dit heb ik gedaan omdat ik wil dat het herkenning brengt bij anderen. Om aan te geven dat ze niet alleen staan in hun pijn. Bovendien hoop ik dat dit een signaal afgeeft naar ieder die hetzelfde heeft meegemaakt, nog meemaakt of die iemand kent die zoiets door moet maken. Tegen hen zou ik willen zeggen: houd het niet geheim! Kom ermee naar buiten!

Bovendien moet dit onderwerp van de daken geschreeuwd worden, is mijn persoonlijke mening. We moeten met ons allen veel bewuster worden als het gaat om het oppikken van signalen bij kinderen in onze omgeving, meisjes èn jongens.

• Er zit nogal een pittige afstand tussen jullie, zeg maar zeer pittig. Hoe is het contact verlopen? Je zult toch moeten sparren en overleggen, was dit eenvoudig en heeft de uitgeverij zich ook nog bemoeid met het hele proces?

 Lineke:

We hadden eerst contact via Messenger, maar omdat dit beperkt is, gingen we al gauw over tot het mailen van elkaar. Ik heb tijdens het proces contact opgenomen met Eric Jan van Dorp die gelijk aangaf dat hij vertrouwen had in mijn product en dat hij het zeker zou uitgeven. Dat gaf Marijo een enorme boost, want toen kwam haar droom ineens echt in zicht. 

• Voor Marijo, ben je tevreden? Is het geworden zoals je had gehoopt? Hoe kijk je terug op deze hele bevalling?

 Marijo:

Het is een prachtig boek geworden. Trouwens, voor degene die het niet weten: Het meisje op de cover ben ikzelf op 9-jarige leeftijd. Ik had werkelijk geen voorstelling van hoe het boek zou worden.

 

Hoe kijk ik terug? Het is een jaar keihard werken geweest voor Lineke en voor mij. Ik realiseer terdege dan het voor Lineke een heel zwaar project geweest is. Maar het heeft ons ook iets opgeleverd. Een prachtig boek en een vriendschap voor het leven.

• Dat je dit verhaal hebt kunnen opschrijven en het nu zo zwart op wit ziet staan, dit lijkt ons een heel goed verwerkingsproces. Raad je iedereen aan die zoiets heeft mee gemaakt of iets dergelijks om het van zich af te schrijven? Heeft het jou goed gedaan?

 Marijo:

Nee, ik zal het niet iedereen aanraden om het op te schrijven, want wat voor mijn werkt hoeft niet voor een ander te werken. Dat is voor iedereen anders.